Zespół abstynencyjny odstawienny — objawy, przyczyny i leczenie

Osoby zmagające się z nadużywaniem alkoholu cierpią na tak zwany alkoholowy zespół abstynencyjny. Jego objawy są różne w zależności od przypadku. Z niektórymi dolegliwościami można poradzić sobie domowymi sposobami, inne wymagają natychmiastowej interwencji medycznej, ponieważ zagrażają życiu pacjenta. Poznaj definicję zespołu abstynencyjnego, objawy odstawienne, czas ich trwania oraz metody leczenia.

Co to jest zespół abstynencyjny?

Zespół abstynencyjny, inaczej zespół odstawienny, to zespół objawów fizycznych oraz psychicznych, które pojawiają się w wyniku zaprzestania przyjmowania substancji uzależniającej. W początkowych fazach uzależnienia występuje na ogół niepowikłany zespół abstynencyjny. Wraz z rozwojem uzależnienia wzrasta natomiast ryzyko występowania coraz cięższych objawów. Powszechnie rozpoznawalny jest alkoholowy zespół odstawienny, ale zespół abstynencyjny pojawia się również po odstawieniu narkotyków, papierosów czy leków uspokajających.

Zespół abstynencyjny — objawy

Każdy przypadek jest inny. W zależności od stanu zdrowia chorego oraz stopnia uzależnienia, objawy zespołu odstawiennego będą zatem wyglądały inaczej. Niepowikłany zespół abstynencyjny, który nie wymaga natychmiastowej interwencji medycznej ani hospitalizacji, objawia się m.in. poprzez:

• ból głowy,
• uczucie zmęczenia,
• nadmierne pocenie,
• złe samopoczucie,
• nudności,
• uczucie niepokoju,
• światłowstręt,
• bóle mięśniowe,
• zaburzenia snu.

W wielu przypadkach odstawieniu alkoholu towarzyszą jednak dużo poważniejsze objawy zespołu abstynencyjnego, w tym dolegliwości bezpośrednio zagrażające życiu chorego. Niepokój powinno budzić nasilenie objawów z pozoru niegroźnych jak coraz częstsze i bardziej dojmujące bóle głowy, zaburzenia rytmu serca, pobudzenie psychoruchowe, drżenie ciała czy koszmary senne.

Zespół abstynencyjny może powodować zaburzenia psychiczne oraz zaburzenia funkcji poznawczych, takie jak majaczenie alkoholowe, silny lęk, ataki paniki oraz inne zaburzenia świadomości. W skrajnych przypadkach pojawia się delirium tremens, inaczej nazywane białą gorączką alkoholową. Występuje wówczas zarówno majaczenie alkoholowe, jak i napady drgawek padaczkowych, które mogą skutkować zachłyśnięciem się treścią pokarmową, a także niedotlenieniem mózgu.

Czas trwania zespołu abstynencyjnego

Pierwsze objawy odstawienia alkoholu pojawiają się już po kilku godzinach. Alkoholowy zespół abstynencyjny o stosunkowo niegroźnych symptomach jak ból głowy, nudności czy zaburzenia rytmu serca trwa na ogół od kilku godzin do trzech dni. Niektóre objawy zespołu abstynencyjnego jak zaburzenia snu, pobudzenie psychoruchowe czy zaburzenia psychiczne mogą utrzymywać się nawet do tygodnia. Najgroźniejsze dla zdrowia objawy zespołu odstawiennego mogą wystąpić nieco później i utrzymywać się dłużej. Towarzyszące delirium tremens napady drgawkowe mogą trwać nawet przez kilka tygodni.

Jak wygląda syndrom odstawienia alkoholu?

Nagłe odstawienie alkoholu jest swoistym szokiem dla organizmu. Zespół abstynencyjny to szereg objawów zarówno fizycznych, jak i psychicznych, a przerwanie ciągu w zaawansowanych stadiach uzależnienia staje się coraz trudniejsze, ponieważ organizm niejako domaga się danej substancji.

W skrajnych przypadkach zespół odstawienny powiązany jest z delirium tremens. Napady drgawkowe w postaci niekontrolowanych i gwałtownych skurczy różnych grup mięśniowych to objaw zagrażający życiu alkoholika. Silne drżenie całego ciała może spowodować niekontrolowane oddanie moczu albo poważny uraz powstały na przykład w wyniku uderzenia głową o podłogę. Zachłyśnięcie się treścią pokarmową może natomiast skończyć się niedotlenieniem mózgu, a nawet uduszeniem.

Alkoholowy zespół abstynencyjny jest na tyle nieprzyjemny i dojmujący, że w celu pozornego złagodzenia jego objawów osoby uzależnione sięgają po kolejne dawki alkoholu. Dbanie o to, by stale utrzymywać wysoki poziom alkoholu w organizmie, prowadzi oczywiście do jego destrukcji i powoduje nasilenie objawów podczas kolejnych prób odstawienia alkoholu. To błędne koło może przerwać jedynie pomoc wykwalifikowanych specjalistów.

Zespół abstynencyjny − jak go przetrwać?

Warto wiedzieć, jak właściwie reagować, gdy u osoby uzależnionej pojawiają się silne objawy zespołu abstynencyjnego. Jeżeli chory cierpi na delirium tremens i występują u niego drgawki abstynencyjne, skup się na usunięciu niebezpiecznych przedmiotów z najbliższego otoczenia i zadbaj o to, by głowa osoby uzależnionej nie uderzała o twardą powierzchnię. W czasie napadu nie wolno wkładać do ust chorego żadnych przedmiotów, włączając w to leki. Jeżeli uzależniony cierpi na majaczenie alkoholowe, nie próbuj uparcie przekonywać go, że są to jedynie halucynacje, ponieważ zaburzenia świadomości blokują racjonalne argumenty. W obu sytuacjach — zarówno w przypadku drgawek, jak i majaków, należy zadzwonić na pogotowie, ponieważ pacjent cierpiący na delirium tremens wymaga natychmiastowej interwencji medycznej.

Jeżeli zdajesz sobie sprawę, że potrzebujesz pomocy, ponieważ Twoje picie dawno już wymknęło się spod kontroli, do odstawienia alkoholu możesz się w pewnym zakresie przygotować. Jeśli masz motywację do całkowitej rezygnacji z alkoholu, zacznij od zmniejszania ilość przyjmowanego alkoholu — może to złagodzić objawy zespołu odstawiennego. Dobrym pomysłem będzie również konsultacja z lekarzem, który zbada Cię w kierunku chorób często idących w parze z alkoholizmem oraz zaleci odpowiednią suplementację. Najlepszym rozwiązaniem będzie jednak telefon do ośrodka terapii uzależnień. Osoba, która podniesie słuchawkę, przedstawi Ci dalszy plan działania.

Leczenie zespołu abstynencyjnego

Zespół abstynencyjny można leczyć ambulatoryjnie bądź w szpitalu albo specjalnym ośrodku leczenia uzależnień. Choć opcja ambulatoryjna może wydawać się atrakcyjna, w rzeczywistości istnieje ku niej wiele przeciwwskazań. By móc podjąć leczenie zespołu odstawiennego w domu, chory musi mieć dobre wyniki badań oraz wsparcie bliskich. W przypadku wystąpienia ryzyka delirium tremens ze względu na bezpieczeństwo pacjenta leczenie ambulatoryjne należy wykluczyć. W takiej sytuacji pobyt w profesjonalnym ośrodku będzie jedynym słusznym wyborem.

Jeśli pacjent zgodzi się podjąć specjalistyczne leczenie, zespół abstynencyjny nadal wystąpi, ale jego objawy będą w dużym stopniu łagodzone, między innymi przy pomocy leków przeciwbólowych oraz uspokajających. Długotrwały proces leczenia zespołu odstawiennego rozpoczyna się detoksem — jego celem jest całkowite oczyszczenie organizmu pacjenta z toksyn. Czas trwania detoksu na ogół wynosi kilka dni. Występujące u osób uzależnionych zaburzenia snu, bóle głowy oraz inne mniej groźne symptomy leczy się wówczas objawowo. Chory jest w tym czasie pod stałą opieką lekarską, może liczyć również na wsparcie psychologiczne. Jeśli po pomyślnym odtruciu motywacja pacjenta pozwoli mu skupić się na zaprzestaniu picia, wdrożona zostanie kilkutygodniowa terapia — indywidualna oraz grupowa. Nadrzędnym celem osób uzależnionych powinno być bowiem nie tylko leczenie zespołu abstynencyjnego, lecz także powrót do normalnego życia bez alkoholu.