Syndrom DDA – czym jest i jak można z nim walczyć?

Dziecko wychowane w rodzinie dysfunkcyjnej w dorosłym życiu może zmagać się z problemami, na które nigdy nie napotka osoba dorastająca w domu pełnym wsparcia i miłości. Dowiedz się, czym jest syndrom DDA. W tekście wyjaśniamy, jak syndrom DDA wpływa na dorosłe dzieci alkoholików oraz na czym polega terapia DDA.

Czym jest syndrom DDA?

Choroba alkoholowa ma negatywny wpływ nie tylko na osoby uzależnione, lecz także na ich otoczenie. Dzieci wychowujące się w rodzinie alkoholowej w dorosłym życiu często zmagają się z tzw. syndromem DDA. Skrót DDA oznacza Dorosłe Dzieci Alkoholików. Syndrom DDA oficjalnie nie został sklasyfikowany jako choroba ani zaburzenie psychiczne. Jest to zespół cech charakterystycznych dla osób dorastających w domach naznaczonych problemem alkoholowym.

Cechy dorosłych dzieci alkoholików

U dziecka dorastającego w rodzinie dysfunkcyjnej, na co dzień zmagającej się z problemem alkoholizmu, w dorosłym życiu można dostrzec określone cechy. Alkoholizm rodzica lub opiekuna oddziałuje zarówno na zdrowie psychiczne, jak i fizyczne. Opisane poniżej symptomy nie muszą wskazywać jednoznacznie na syndrom DDA. Mogą one stanowić również objawy innych zaburzeń psychicznych (np. depresji).

Fizyczne objawy DDA

Osoby uzależnione od alkoholu są nieprzewidywalne. Rodzic zmagający się z problemem alkoholowym jednego dnia może okazywać dziecku wsparcie, a drugiego – agresję. Dzieci pochodzące z rodziny alkoholowej żyją więc w ciągłym stresie oraz lęku przed tym, jak ich rodzic albo opiekun zachowa się w danej sytuacji. Chroniczny stres i strach obniżają odporność dzieci alkoholików na choroby somatyczne. Osoby z syndromem DDA mogą doświadczać takich objawów, jak m.in.:

• bóle głowy,
• drżenie rąk oraz całego ciała,
• nudności,
• problemy ze snem,
• nadmierne wydzielanie potu,
• kołatanie serca,
• omdlenia.

Co więcej, dorosłe dzieci alkoholików mogą cierpieć na zaburzenia odżywiania, takie jak anoreksja oraz bulimia. Osoby z rodziny dysfunkcyjnej w dorosłym życiu mają ponadto skłonność do popadania w nałogi. Nie chodzi tu wyłącznie o problem alkoholowy, lecz także o uzależnienie od innych substancji psychoaktywnych oraz uzależnienia behawioralne (np. od seksu czy hazardu).

Psychiczne objawy DDA

Dzieci wychowujące się w rodzinie alkoholowej obarczane są problemami osób dorosłych – swoich rodziców lub opiekunów. Na tak wczesnym etapie życia nie posiadają jeszcze umiejętności, dzięki którym mogłyby sobie z nimi poradzić. W prawidłowo funkcjonujących rodzinach dzieciństwo jest okresem, w którym dzieci ze strony rodziców otrzymują wsparcie psychiczne, bezwarunkową miłość oraz poczucie bezpieczeństwa. Dzieci alkoholików zamiast tego w domu rodzinnym poddawane są ciągłemu stresowi, co może powodować urazy psychiczne. Do objawów syndromu DDA należą m.in.:

• lęk przed bliskością,
• strach przed odrzuceniem,
• toksyczny wstyd,
• niskie poczucie własnej wartości,
• brak pewności siebie,
• poczucie winy,
• problem z nawiązywaniem zdrowych relacji interpersonalnych,
• trudności z nazywaniem oraz wyrażaniem emocji,
• perfekcjonizm,
• potrzeba kontroli i strach przed jej utratą,
• nieumiejętność odprężenia się i relaksu,
• pesymizm,
• zbyt wysokie wymagania wobec siebie,
• agresja,
• nadopiekuńczość.

Syndrom DDA a seksualność

Dorosłe dzieci alkoholików mogą mieć trudności w nawiązywaniu relacji międzyludzkich, w tym także tych intymnych i seksualnych. Dzieciom z rodzin alkoholowych towarzyszy poczucie wstydu i trudność w określeniu własnych uczuć. Żyją w poczuciu osamotnienia, ale w relacjach z drugim człowiekiem utrzymują dystans i zachowują postawę obronną ze względu na niskie poczucie własnej wartości. Osoby DDA w domu rodzinnym mogły doświadczać przemocy: psychicznej, fizycznej lub seksualnej. To, jakie podejście w dorosłym życiu będzie miało konkretne dziecko alkoholików wobec relacji intymnych, zależy od jego indywidualnych doświadczeń.

Osoby z syndromem DDA mogą zupełnie unikać tego typu relacji ze względu na silny lęk przed odrzuceniem albo odwrotnie – kompulsywnie poszukiwać kolejnych partnerów seksualnych i traktować współżycie jako swego rodzaju ucieczkę od problemów. Dorosłe dzieci alkoholików mogą ponadto wykazywać skłonność do wchodzenia w relacje z osobami uzależnionymi od substancji psychoaktywnych.

Schematy zachowań dzieci osób uzależnionych oraz dorosłych z syndromem DDA

Dzieci DDA zarówno w okresie dzieciństwa, jak i w dorosłym życiu, mogą przyjmować jedną lub kilka z następujących ról wyróżnionych przez specjalistów:

• bohater rodzinny,
• maskotka (błazen),
• kozioł ofiarny,
• niewidzialne dziecko (aniołek).

Bohaterem rodzinnym na ogół zostaje najstarsze dziecko. Staje się ono ozdobą rodziny, dostarczając rodzicom wielu powodów do dumy. Takie dziecko nie sprawia problemów wychowawczych i świetnie się uczy. Jest dojrzalsze od swoich rówieśników i czuje się odpowiedzialne za młodsze rodzeństwo oraz pozostałych członków rodziny. W życiu dorosłym osoby z syndromem DDA, które w dzieciństwie były bohaterem rodziny, mogą kontynuować ten schemat poprzez nadmierne poczucie odpowiedzialności za osoby z ich najbliższego otoczenia. Będą uzależniać swoją wartość od osiąganych sukcesów a potrzeby innych stawiać ponad własne. W związkach mogą dążyć do przejęcia kontroli nad partnerem.

Maskotką w rodzinie alkoholowej najczęściej zostaje z kolei jej najmłodszy członek. Rola dziecka maskotki polega na rozładowywaniu napiętej atmosfery poprzez żarty. Takie dziecko jest żądne uwagi otoczenia, lubi być w centrum zainteresowania. W dorosłym życiu osoby DDA odgrywające tę rolę mogą być postrzegane jako dusze towarzystwa. Mierzenie się z trudnymi emocjami może przychodzić im jednak z trudem. Osoby dorosłe, które w dzieciństwie były maskotkami, mogą mieć również problemy z budowaniem głębokich, trwałych relacji.

Kozioł ofiarny jest przeciwieństwem bohatera. Sprawia problemy wychowawcze, nie radzi sobie w szkole. Opiekunowie obarczają go winą za negatywne zdarzenia, odwracając tym samym uwagę od własnego problemu alkoholowego. Kozioł ofiarny już w wieku nastoletnim może popadać w konflikty z prawem oraz uzależnienia, co nierzadko bywa kontynuowane w życiu dorosłym. Osoby DDA będące kozłami ofiarnymi miewają problemy z przestrzeganiem norm społecznych oraz skłonność do zachowań autodestrukcyjnych.

Dorastające w rodzinie alkoholowej dziecko niewidzialne żyje w swoim świecie. Jest wycofane, nieśmiałe i zamknięte w sobie. Unika relacji z innymi ludźmi, nie znosi bycia w centrum uwagi, nie angażuje się w dyskusje ani konflikty. Podobnie jest w dorosłym życiu. Takie osoby DDA mają niską samoocenę, nie wierzą w swoje możliwości i nie zaspokajają swoich potrzeb. Mają także problemy z nawiązywaniem relacji interpersonalnych.

Jak żyć z syndromem dorosłych dzieci alkoholików?

Syndrom DDA ma wpływ na całe dorosłe życie. Niestety, dorosłe dzieci alkoholików często nie widzą zależności pomiędzy problemem alkoholowym rodziców a trudnościami spotykającymi je w życiu dorosłym. Są przez to narażone na powtarzanie schematów wyniesionych z domu rodzinnego. Mogą ulegać presji otoczenia i podejmować ryzykowne działania, by uzyskać akceptację grupy albo traktować nieustanną pracę jako ucieczkę od problemów osobistych. Życie dorosłych dzieci alkoholików jest naznaczone problemem alkoholowym do tego stopnia, że osoby z syndromem DDA często same uzależniają się od alkoholu lub wchodzą w związki z alkoholikami.

Pierwszym krokiem do wprowadzenia pozytywnych zmian w funkcjonowaniu dorosłych dzieci alkoholików jest zdanie sobie sprawy, że syndrom DDA dotyczy właśnie ich. Punktem zwrotnym może okazać się szczera rozmowa z jednym z pozostałych członków rodziny, który dostrzegł problem alkoholizmu z zewnątrz. Najlepiej, by następnym krokiem była terapia dla dorosłych dzieci alkoholików.

Terapia DDA – dorosłe dzieci alkoholików

Uporanie się z przeszłością w postaci dorastania w rodzinie alkoholowej bez pomocy specjalisty jest bardzo trudne. Terapia dla dorosłych dzieci alkoholików prowadzona przez nasz ośrodek jest najlepszym rozwiązaniem. W jej trakcie osoby z syndromem DDA budują od podstaw poczucie własnej wartości, pozbywają się poczucia winy za problem alkoholowy swoich rodziców lub opiekunów i uczą się, jak budować zdrowe relacje.

Terapia dla osób DDA jest połączeniem terapii indywidualnej oraz grupowej. Psychoterapia indywidualna pozwala uporać się z lękami sięgającymi jeszcze czasów dzieciństwa. Psychoterapia grupowa umożliwia natomiast podzielenie się swoją historią z innymi osobami DDA, które mają podobne doświadczenia i wspólne przepracowanie traumy.